Groninger Architectuurprijs 2020: het juryverslag

Vanuit onze Gentse achtergrond boeide het ons bijzonder om te zien hoe de woonopgave in Groningen wordt aangepakt. Jullie noorderburen zijn traditioneel sterk in huisvesting en in het collectieve verhaal. Allereerst hebben we daarom particuliere woonprojecten buiten beschouwing gelaten. Hoewel verschillende ingediende projecten getuigden van ontwerpkracht en vakmanschap, behoeven deze projecten vanuit maatschappelijk oogpunt geen extra schijnwerpers, was onze visie (denk onze eindeloze ruimteverslindende verkavelingen er maar bij).

Anderzijds waren we enigszins teleurgesteld in de algemene kwaliteit van de ingediende collectieve woonprojecten op de private markt. En qua sociale huisvesting viel geen enkel dossier te rapen. Is het te wijten aan de weerslag van de economische crisis die we in Vlaanderen misschien minder hebben gevoeld?

Bijgevolg kwamen we tot de conclusie dat het vooral de gemeente zelf is die zich onderscheiden heeft als ambitieuze en goede opdrachtgever. Daarom hebben we dat gehonoreerd met de toekenning van de eerste en tweede prijs.   

Eerste prijs: Forum Groningen

Vooraf was er een gedoodverfde winnaar: het Forum. Slechts eens in de pakweg 100 jaar heeft een stad de kans om een groot publiek gebouw met een ambitieus en veelzijdig programma middenin het stadshart te realiseren. Reeds bij de voorselectie in Gent ontstond enige scepsis: zo dominant en zelfbewust tekende de bijzondere verschijningsvorm zich af. Het leek een soort icoonarchitectuur waar wij ons als Vlamingen moeilijker in kunnen vinden.

Eenmaal aangekomen (godzijdank! Groene zone!) werden we mateloos verrast. Pas als je een gebouw in zijn context ervaart besef je dat het basisconcept niet om de uiterlijke verschijning draait, maar om de innerlijke inpassing in de stedelijke omgeving.

'Verbluffend dat zo'n groot gebouw tegelijkertijd onzichtbaar is in het fijnmazige weefsel'

We vonden het verbluffend dat een dergelijk groot gebouw tegelijkertijd onzichtbaar bleek in het fijnmazige weefsel. Dit getuigde voor ons van grote ontwerpkracht en durf. Daarenboven bleek het gebouw gecreëerd als een echt stedelijk interieur, een verlengstuk van de publieke ruimte. En door elk publiek programmaonderdeel zorgvuldig een eigen identiteit mee te geven, werd een duurzame keuze gemaakt.

Kortom, Groningen is er in geslaagd een echt stadsgebouw 2.0 te maken waarin ontmoeting centraal staat. Het is een plek waar je wilt zijn – en daarom overtuigend de winnaar van de Groninger Architectuurprijs 2020.

Tweede prijs: Herontwikkeling openbare ruimte binnenstad

We kijken vanuit Gent natuurlijk ook graag naar Groningen wanneer het gaat over mobiliteit. Als Vlaamse fiets- en studentenstad bij uitstek, weten we wat ook jullie bezighoudt. Dat ruimtelijk beleid en mobiliteitsbeleid elkaar kunnen versterken is voor ons heel hoopgevend.

Met de heraanleg van de openbare ruimte in de binnenstad laat Groningen zien dat er een vliegwiel ontstaat: inzetten op fietsmobiliteit zorgt ervoor dat gemotoriseerd vervoer afneemt, wat de aanleiding is voor herinrichting naar een binnenstad op mensenmaat. De lange spanningsboog van zo’n transformatie toont bestuurskracht. Daarom verdient dit traject alle lof en krijgt het van ons de tweede prijs.

Derde prijs: Oosterparkkwartier

Groningen zorgt goed voor erfgoed, getuige bijvoorbeeld de recente manifestatie Bouw Gronings van GRAS en Libau. Dat stadsbouwmeester Jeroen de Willigen zijn prijs voor goed oprachtgeverschap aan de herbestemming van een eeuwenoude kerk geeft, sluit hierbij aan.

De erkentelijke ontwerpattitude vinden we ook terug in het Oosterparkkwartier. Dit project kennen we daarom de derde prijs toe. Geheel in de geest van het stedenbouwkundig plan van Berlage is hier gezocht naar een soort evidente woonkwaliteit. Dat zien we terug in het ontwerp van het ensemble, de profielen van de gebouwen, de zorgvuldige adressering, de articulaties van de hoeken, de kleurstellingen en robuuste materialen en het zoeken naar de juiste schaal in groene ruimtes.  

Dat niet is gepoogd vooral vernieuwend te bouwen, maar veeleer degelijk en doorgedreven te ontwerpen zonder al te veel exclusieve aandacht voor elke individuele woning, is voor ons Vlamingen erg verfrissend.

Evenwel plaatsen we een kleine kanttekening bij dit project: de intrinsieke kwaliteit van het binnengebied van de bouwblokken werd compleet gehypothekeerd door het overwicht van parkeerplaatsen. In een stad die zo hard inzet op de modal shift kunnen architect en opdrachtgever misschien meer de kwestie inzake parkeernormen en auto-afhankelijkheid in vraag stellen.

Boumaprijs

De Boumaprijs reiken we uit aan stadsbouwmeester Jeroen de Willigen. Hoewel eigenlijk bedoeld voor een excellent gebouw, geven we hem aan de doortimmerde constructie van de stad. Het is een prijs voor het Atelier Stadsbouwmeester en iedereen die de afgelopen jaren heeft meegeholpen de kwaliteit van de stedenbouw en architectuur in Groningen op een hoger niveau te brengen. De boeiende wisselwerking tussen verschillende spelers, met het oog op meer kwaliteit, sterkt ons als vakjury om met vereende krachten aan de slag te gaan in Gent. 

We waren bijzonder vereerd om de Groninger architectuuroogst van 2020 te mogen overschouwen. Met het oog op de oprichting van een Gents architectuurplatform keren we geïnspireerd en vastberaden terug om ook in onze stad een dergelijke dynamiek tot stand te brengen.