Het geluid van de stad

Als we napraten in de lobby van het Grand Theatre komt professor Saskia Sassen nog even bij ons staan. Van dichtbij lijkt ze brozer, een zachtaardige vrouw. ‘I hope it was useful, not inspiring’, zegt ze.

Dan moet ze gaan, door naar een andere stad ergens op deze globe. Haar bestaan is een weerspiegeling van een van haar belangrijkste onderzoeksthema’s, globalisering. In haar geglobaliseerde leven is ze nooit langer dan 24 uur op een vaste plek, behalve waar ze thuis is, in een van de hoofdsteden van de globalisering: New York.

Even hiervoor zit ik vol verwachting in een bomvolle zaal van het Grand Theatre. Er is geen plekje onbenut. Professor Sassen is geen kleine naam. Het is bijzonder dat het de gemeente gelukt is haar voor deze editie van Let’s Gro te strikken.

De manier waarop ze wordt aangekondigd is veelbelovend en sluit fijn aan op onze stad:

‘Sassen zal tijdens Let’s Gro spreken over inclusiviteit in steden. Ze is ervan overtuigd dat we nieuwe, kleinere steden nodig hebben. ”In steden als New York en São Paulo zijn mensen twee uur onderweg naar hun werk. Dat is zinloos, slecht voor het klimaat en het kost werknemers veel energie”, stelt ze. “We moeten weer terug naar een situatie waarin stadskernen een sterk centrum hebben.”’

Sassen begint met een waarschuwing voor onze steden. Ze legt uit hoe bijzonder het is dat we allemaal, mensen met en zonder macht, ‘agents’ zijn in de stad. Dit principe staat onder druk en moeten we met hand en tand verdedigen.

Droge financiële grafieken brengt Sassen tot leven door de achtergrond te duiden. Ze kaart aan dat met behulp van complexe algoritmes lokale niches worden gevonden. Zo ontstaat een nieuwe financiële dynamiek, los van lokale banken en de lokale context.

Haar verhaal richt zich vooral op de grote financiële machten, waar we nauwelijks weet van en bovendien geen invloed op hebben. In de grote steden van de wereld verworden woningen en kantoren tot beleggingsobjecten. Daarbij is het voor de investeerders van elders makkelijker de ruimte leeg te laten. Zo is er geen gedoe met de gebruiker.

Sassen noemt dit fenomeen ‘extraction’: stukken van de stad worden leeggezogen. ‘When materiality loses its capacity to be speech.’ Het is een verwijzing naar haar essay met de titel ‘Does the city have speech?’

Wat helder wordt in haar verhaal is dat zonder mensen, zonder rituelen, zonder ‘het kunnen betreden van de ruimte’ deze ruimte onttrokken wordt aan de stad. De stad is daar dan niet meer, en zodoende verliest ze ook haar stem.

Interessante materie, dat is zeker, maar is het relevant voor Groningen? Deze vraag zingt na afloop door de zaal.

De nieuwe, kleinere steden uit haar aankondiging raakt Sassen niet aan. Op de enige plek in Groningen waar leegte ontstond door buitenlandse investeerders, is dit probleem opgelost. De zwarte doos aan de Eendrachtskade is overgedaan aan een lokale(re) partij en zal worden gevuld met studentenhuisvesting. Dat is duidelijk een oplossing voor een lokaal vraagstuk.

Met gemak kunnen we de avond wegvegen. We kunnen de informatie van Sassen als inspirerend, maar niet relevant bestempelen. We gaan weer over tot de orde van de dag… en daarin zit een misvatting. Eentje die getuigt van grote naïviteit.

Iedereen is tenslotte onderdeel van onze geglobaliseerde wereld, we zitten samen in hetzelfde schuitje. Misschien moeten we iets langer kijken en de wens die Sassen aan het einde uitsprak eerder als opdracht zien.

Hoe zorgen we ervoor dat deze lezing niet alleen inspiring was, maar ook useful?

We leven in een geglobaliseerde wereld. Hierdoor zijn we steeds meer verbonden met de rest van de wereld, en tegelijkertijd losgeraakt van lokale productie en economie. Het is goed mogelijk dat we zelf anonieme financiers van ellende in het buitenland zijn.

Om met de woorden van Helena Norberg-Hodge te spreken: ‘How can we be ethical, how can we be kind and compassionate when we don’t even see our impact? It is as if our arms have grown so long that we don’t even see what our hands are doing.’

We zijn allemaal agents in de stad. Met onze aanwezigheid hebben we invloed. Als jij geniet van een levendige stad met lokale en unieke winkels, kies er dan vandaag voor niet meer online te bestellen. Dit vraagt tijd en aandacht, maar geeft je ook de macht om te bouwen aan een stad waar jij blij van wordt.

‘It’s noisy outside’, zegt haar begeleider tegen Sassen als ze op de drempel van het Grand Theatre staat. De wereld maakt lawaai, in New York mogelijk nog meer dan hier. Aan ons de opdracht het lokale geluid van de stad te versterken en globaal lawaai te dempen.

***

Deze column is ook te lezen op de website van Noorderbreedte.