CASCOOP: BETAALBAAR WONEN OP DE SUIKERZIJDE
Ontwerp: B architecten
Bekijk het plan zoals het in de tentoonstelling te zien is (PDF)
Hoe pakken we de wooncrisis aan en maken we tegelijk onze hoge klimaatambities waar? En hoe kunnen we al die duurzame woningen op een betaalbare manier realiseren, en daarmee toegankelijk houden voor een brede doelgroep? Om dat voor elkaar te krijgen, is een andere aanpak nodig.
Dit voorstel is een uitnodiging voor een experiment rond inclusief, duurzaam, betaalbaar en kwalitatief hoogwaardig bouwen. Het is een oproep om de gebruiker centraal te stellen, eigenaarschap te geven en zo de slaagkans te vergroten om wonen als basisrecht te garanderen.
Uit onderzoek blijkt dat uitbreiding van de woningvoorraad niet automatisch zorgt voor betaalbaarheid. Daarnaast leidt optimalisatie in de bouw tot een kleinere maatvoering en tot minder kwaliteit, flexibiliteit en diversiteit. Ondertussen zet de bestaande eigendomsstructuur een rem op de doorstroming. Zo geeft 40 procent van de senioren aan dat hun woning te groot is; ze blijven er wonen omdat een goed alternatief ontbreekt. Op deze manier wordt het bestaande woningaanbod onderbenut.
De verbinding van kwaliteit en betaalbaarheid aan duurzaamheid, klimaat, circulariteit en natuurinclusiviteit vraagt om een brede ruimtelijke en sociaaleconomische strategie. Alternatieve ontwikkelvormen en eigendomsstructuren moeten daarbij het uitgangspunt vormen.
Deze studie concentreert zich op een middelgroot bouwblok met diverse straatprofielen uit het Masterplan Suikerzijde: hoge bebouwing langs de stadsstraat en een groene oever en lagere bebouwing langs de fiets- en groenstraat. Gelegen aan de ‘toegangspoort’ van het nieuwe stadsdeel is het bouwblok in potentie een prominente en (dus) dure plek. Maar juist hier kan Groningen met een nieuwe, ambitieuze aanpak anderen uitdagen en inspireren bij de verdere ontwikkeling van Suikerzijde.
Door zijn robuuste open skeletstructuur met flexibele plattegronden, strategisch geplaatste circulatie en overmaat in verdiepingshoogte en draagkracht is het gebouw duurzaam en geschikt voor divers gebruik. Toekomstige in- en uitbreidingen kunnen makkelijk een plek krijgen: van nieuwe vloeren in dubbelhoge ruimten tot een extra verdieping op het dak. De structuur kan een diverse mix van functies en woontypologieën herbergen.
Naar voorbeeld van wooncoöperaties uit Duitsland en Zwitserland is hier volop aandacht en ruimte voor residentiële mobiliteit, goede verhoudingen tussen ruimten voor privé-, collectief en publiek gebruik. Dit verhoogt de betrokkenheid van bewoners en gebruikers en zorgt voor openheid naar de wijk. Een karakteristiek ontwerp met aandacht voor detaillering en ruimtelijkheid geeft extra (culturele) waarde aan de plek.
Standaardisatie en industrialisatie kunnen bijdragen aan het op korte termijn efficiënter en betaalbaarder maken. De (culturele) duurzaamheid op de langere termijn mag echter niet in het gedrang komen. De structuur moet passen bij de context. Dat kan in ruimtelijke zin door te reageren op de variërende straatprofielen en de oriëntatie van de volumes binnen de context van licht, zicht, geluid en doorwaadbaarheid. Hechting ontstaat ook door gebruik te maken van in de omgeving aanwezige materialen en productiekracht.
We stellen voor om het systeem van erfpacht op te schalen. Alle delen met een lange levensduur worden daar onderdeel van: van de grond en de gebouwstructuur tot de gebouwschil. Technische installaties, inrichting en afwerking – de onderdelen die doorgaans een kortere levensduur hebben – worden coöperatief beheerd, het alternatief tussen huren en kopen. De combinatie van brede erfpacht en coöperatief beheer draagt bij aan de duurzaamheid, flexibiliteit en betaalbaarheid op de langere termijn. Efficiëntere installaties, slim ruimtegebruik en duurzame, onderhoudsvriendelijke keuzes zorgen daarnaast voor stabiele, lage woonlasten.
SINT JANSSTRAAT 2
Opdrachtgever: Wim Pater
Ontwerp: Architectuurstudio Codex
Bekijk het plan zoals het in de tentoonstelling te zien is (PDF)
Het voormalig rijksarchief aan de Sint Jansstraat wordt verbouwd. Het gemeentelijk monument ligt aan een belangrijke toegangsroute tot de binnenstad. In de nabijheid bevinden zich diverse culturele functies zoals de Stadsschouwburg, Kunstencentrum Vrijdag, Forum Groningen en de Martinikerk. Het oude Rijksarchief kan samen met de bestaande functies een culturele corridor gaan vormen richting de Grote Markt en verder de binnenstad in.
Met de verbouwing ontstaat de kans om de culturele functies van de stad verder te versterken en een verbinding te maken tussen bezoekers en bewoners. Het uitgangspunt is dat een nieuw programma waarde teruggeeft aan de stad. Daarbij concentreert het ontwerp zich op het versterken van de sociale functies en de verbinding met culturele functies.
Het rijksarchief werd in 1922 gebouwd. Hier werd letterlijk het verhaal van Groningen bewaard. Daarnaast heeft het gebouw, en zeker ook de plek, een eigen geschiedenis. Zo is de omgeving van het Martinikerkhof archeologisch van grote waarde. Daarnaast zijn er zichtbare herinneringen aan de bevrijding van de stad in april 1945.
Door deze verhalen voor het publiek beter zichtbaar te maken, ontstaat een verbinding tussen heden, verleden en toekomst. Deze lijn kan bovendien geïntegreerd worden in het gebouwprogramma.
In het bestaande pand zit kantoorruimte en heeft GRID een plek, het grafisch museum. In het nieuwe plan worden de kantoorfuncties vervangen door hoogwaardige appartementen. Dit exclusieve woonprogramma moet de sociale cohesie van de Sint Jansstraat versterken. ‘Wintertuinen’ achter de gevelopeningen zorgen voor een soepele overgang tussen het privé- en het publieke domein.
De bestaande culturele functie op de begane grond blijft en wordt versterkt met een museumcafé. Daar komt de dynamiek van de stad binnen en wordt de relatie gelegd met het publieke domein. Door de entreezones met elkaar te verbinden komen de huurders van de appartementen en de bezoekers van het museum en het museumcafé elkaar vanzelf tegen.
De galerij aan de Sint Jansstraat heeft een belangrijke monumentale en publieke waarde. Door de bestaande gevel meer openheid te geven, wordt onder meer de toegankelijkheid van het museum vergroot. Onder de galerij is ruimte voor een terras van het museumcafé. Hier drink je koffie onder de mooie gewelven, omringd door de dynamiek van de stad. Door het programma en de geschiedenis van de plek met elkaar te verbinden kunnen nieuwe verhalen en sociale interactie ontstaan.
Achter het voormalige rijksarchief lag vroeger een klein straatje: de Grote Snor. Binnen het plan bestaat de mogelijkheid om van deze oude gang weer een semi-openbaar onderdeel van de stad te maken. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van een atrium tussen het voormalig provinciaal archief (nu het provinciehuis) en het voormalig rijksarchief.
Het provinciaal archief had ooit een entree aan de Grote Snor. De rijk gedetailleerde entreegevel krijgt weer een belangrijke rol als onderdeel van het atrium. In het schaduwrijke atrium kunnen objecten en kunstwerken worden geplaatst.
Ook kan het dienst doen als locatie voor bijeenkomsten en kleine evenementen. Daarbij kan de oorspronkelijke entree aan de Grote Snor, richting het binnenterrein, worden opengezet voor een groter publiek.
SKÚR
Opdrachtgever: Gemeente Groningen
Ontwikkelaar: KUUB, samen met bewoners
Ontwerp: DAAD architecten
Bekijk het plan zoals het in de tentoonstelling te zien is (PDF)
“Op een voormalig boerenerf aan de rand van de stad kun je straks collectief wonen in een nieuw te bouwen boerderij. Je eigen plek én samen voorzieningen delen: in Scandinavië doen ze het al jaren. En met SKÚR straks ook in Groningen!”
Sinds ontwikkelaar en bewonersbegeleider KUUB eind 2021 deze boodschap naar buiten bracht, begonnen al ruim 400 geïnteresseerden mee te dromen. Ze werken sindsdien samen KUUB, de gemeente Groningen en architectenbureau DAAD aan een haalbaar plan.
Toen bij woonmanifestatie Bouw Anders ontwikkelaars en architecten de oproep kregen om anders te bouwen, zijn KUUB en DAAD gaan studeren op mogelijkheden om een breder aanbod aan woningen te realiseren. SKÚR kan zo een zeer gevarieerde bewonersgroep krijgen: starters, (samengestelde) gezinnen, alleenstaanden, ouderen en alles ertussenin. Op deze manier draagt het project niet alleen bij aan de woonambities van de stad, maar ook aan een veerkrachtig en divers stukje Groningen; als een doorsnede van de Groningse samenleving.
De kern van SKÚR is een Oldambtster boerderij met schuur en bijbehorend erf aan de Friesestraatweg. De boerderij is in zeer slechte staat en verdient een tweede kans. De gemeente vroeg KUUB samen met een bewonersgroep een woonplan te maken voor deze plek, waarna samen met DAAD een haalbaarheidsstudie gemaakt is. Daarin zijn binnen de contouren van de bestaande boerderij verschillende modellen onderzocht.
In de tentoonstelling Bouw Anders zie je nog geen concreet eindresultaat, maar een uitwerking van het proces dat de verschillende partijen tot nu toe samen doorliepen. Ze zoomen in op de plek waar het gaat gebeuren, op het gevormde idee, op de mens die erbij betrokken is en ten slotte op de droom die op basis van de opgehaalde wensen ontstaan is. Ondertussen wordt hard doorgewerkt om deze droom waar te maken. De provincie beslist uiteindelijk hoeveel woningen er gebouwd mogen worden.
