Alfa-complex
Opdrachtgever: Gemeente Groningen, Alfa College
Ontwerp: ZUS [Zones Urbaines Sensibles Public]
Bekijk het plan zoals het in de tentoonstelling te zien is (PDF)
Het Alfa College, locatie Kluiverboom, ligt aan de oostzijde van Groningen, tussen de ringweg en de wijk Lewenborg. Het is een sleutellocatie tussen de toekomstige Vitaliteitscampus en de binnenstad. Hier bevindt zich een schoolgebouw van het Alfa College waar zo’n 2000 leerlingen leren en werken. Met de verplaatsing van het educatiegedeelte ontstaat de vraag wat te doen met het bestaande gebouw. Wat kan wonen in deze context en omgeving, in combinatie met het onderwijs, betekenen?
In de huidige situatie is het gebied erg gefragmenteerd en zijn er veel barrières tussen de woonwijken, het recreatiegebied en de verschillende sportfaciliteiten. Verbindingen creëren vormt één van de grootste kansen in dit geïsoleerde gebied. Met een directe verbinding tussen de Vitaliteitscampus en Lewenborg ontstaat een centrale plek waar leren, werken, wonen en verblijf kunnen worden gecombineerd. De Kluiverboom heeft in de transformatie van periferie tot stad zowel ruimtelijk als programmatisch een belangrijke sleutelpositie.
Hoewel deze locatie – aan de rand van de ringweg en net buiten de stad – op het eerste gezicht niet geschikt lijkt om te wonen, biedt de ligging veel kansen. De plek is goed bereikbaar met het openbaar vervoer en de auto, ligt nabij diverse opleidingen en biedt ruimte voor sport en recreatie. Er kunnen diverse functies gecombineerd worden, zoals een woon- en werkprogramma, een buurthuis en zorg- en onderwijsfaciliteiten die aansluiten bij de buurt. Dit noemen de ontwerpers het Alfa-complex: een heus living lab waar vanuit de opleiding letterlijk de eerste stap gezet kan worden in ‘de echte wereld’.
Naast de toevoeging van nieuwe functies en gebouwen ziet ZUS ook kansen voor een nieuw leven van bestaande gebouwen. De huidige Alfa College-locatie wordt getransformeerd tot een flexibel gebouw met een nieuwe schil. Het bevat een divers programma voor leerlingen, maar ook voor buurtbewoners en bezoekers. Zo komen er betaalbare werkruimten voor startups en kan de keuken bijvoorbeeld worden gebruikt voor zowel praktijklessen als buurtactiviteiten.
Het Alfa-complex is naast een plek om te leren ook een plek om te wonen. Ideaal voor jongeren die op zichzelf gaan wonen, maar ook voor ouderen die kleiner willen gaan wonen in de nabijheid van zorgfaciliteiten. Dit plan voegt een nieuw type woning toe: de uitvliegwoning. Deze woningen zijn gericht op het delen van functies en zijn klein en betaalbaar.
Het geheel wordt bijeen gehouden door een openbare ruimte op meerdere lagen, die de verbindingen maakt tussen alle onderdelen en een prettige plek biedt voor bewoners, leerlingen en bezoekers. Als compositie van gebouwen vormt het Alfa-complex een nieuw soort habitat. Eentje die Groningen nog niet kent en die de Vitaliteitscampus en de ringzone een stedelijke impuls geeft.
Eikenlaan, Selwerd, fase 2
Opdrachtgever: Nijestee, Gemeente Groningen
Ontwerp: MUST stedebouw
Bekijk het plan zoals het in de tentoonstelling te zien is (PDF)
Groningen is een stad met veel ambitie en grote kansen, zowel voor verdichting als vernieuwing. De stad is op zoek naar ruimte voor wonen. Selwerd fase 2 heeft deze ruimte, en de wijk is toe aan vernieuwing. Hier kan een nieuw stukje stad worden ontwikkeld.
Selwerd is een stempelwijk, naar het concept uit de jaren 60 waarbij maatschappelijke idealen en visies werden vertaald in ruimtelijkheid. Modernistische gedachten zoals vooruitkijken en gelijke kansen voor iedereen waren daar onderdeel van. Een betere maatschappij was maakbaar. Hieruit is een aantal kenmerkende ruimtelijke elementen voortgekomen. De wijk kent een strikte scheiding tussen doorgaand autoverkeer en wonen, heeft verschillende woongebouwtypen en is gebouwd met lucht, licht en ruimte voor groen en spelen als uitgangspunt.
De herhaling van stempels of wooneenheden zorgde voor een nieuw soort stedenbouwkundig weefsel. Het resulteerde in rustige woongebieden met grote, gemeenschappelijke groenzones waarbij de auto vrijwel uit het zicht bleef. Pas in de jaren 70 kwam hier verandering in. Het gebruik van de auto nam toe en de gezinssamenstelling veranderde. De grootschaligheid die volgde zorgde voor het ontbreken van intimiteit. Hierdoor werd de ruimte voor spelen en groen kleiner en nam de ruimte voor de auto toe.
Tot op de dag van vandaag zien we hier weinig verandering in, terwijl we nu in een maatschappij leven met opnieuw andere samenstellingen van huishoudens en nieuwe opvattingen. Opmerkelijk is dat de oorspronkelijke uitgangspunten voor de stempel nu juist weer als aantrekkelijk worden gezien. We zijn als maatschappij op zoek naar leefbaarheid, met de uitdagingen van het woningtekort, het klimaat en de gezondheid. Het oorspronkelijke gedachtengoed van de stempelwijk is kansrijk voor de toekomst
De huidige stempelwijk biedt leefruimte voor mensen, planten en dieren. Toch is beter gebruik van de ruimte nodig, als Selwerd gaat verdichten. Verdichting kan alleen tot een rechtvaardige, gezonde en mooie leefomgeving leiden als er ook meer ruimte ontstaat voor ontmoeting. Het is tijd voor een stempel met een modern jasje.
Het onderzoek van MUST richt zich op een leefbare en toekomstbestendige wijk, onder meer door in te zetten op actieve mobiliteit, een gevarieerd woningaanbod, ecologische structuren, het versterken van de biodiversiteit, de relatie tussen privé en openbaar en het afstemmen en inpassen van bouwvolumes in de bestaande context.
De Zeilen, Meerstad
Opdrachtgever: Trebbe Wonen B.V.
Ontwerp: MIX architectuur en LAOS Landschapsarchitectuur
Bekijk het plan zoals het in de tentoonstelling te zien is (PDF)
Een fors groeiende groep senioren wil zelf het heft in handen nemen om (zo lang mogelijk) zelfstandig te wonen en vereenzaming te voorkomen. Wonen in een collectief hof is daarvoor een aantrekkelijke oplossing. In Meerstad is ruimte voor de realisatie van z’n woonvorm, midden in het groen en met zicht op de Kleisloot, een recent teruggebrachte historische waterloop.
Een woonhof biedt de mogelijkheid om een beroep te doen op het collectief en gezelschap op te zoeken, terwijl je toch zelfstandig en met voldoende privacy woont. Dat creëert sociale duurzaamheid. Omkijken naar je buren is hier een vanzelfsprekendheid. Zo word je op een prettige manier oud in een fijne omgeving.
Door in het fysieke ontwerp nadrukkelijk aandacht te besteden aan sociale interactie bevorderen de ontwerpers het welzijn van bewoners. Dat begint bij de woning zelf, die comfortabel, levensloopbestendig en gelijkvloers is. In je eigen huis, op je terras en op je balkon is de privacy geborgd. Ontmoeting en reuring zoek je op in de collectieve voorzieningen die het hof biedt.
De mate van collectiviteit is in dit plan nog niet vastgelegd. Dit wordt verder ingevuld met de bewoners zelf. Er zou een gemeenschappelijke woonkamer gemaakt kunnen worden, die bewoners kunnen gebruiken voor het organiseren van activiteiten. Of een collectieve schuur waar (tuin)gereedschap gedeeld wordt. Naast een (kleine) privétuin is er buiten plek om elkaar te ontmoeten en op te zoeken. Een grote picknicktafel en moestuin nodigen hiertoe uit.
De positie van de collectieve woonkamer speelt een belangrijke rol. Deze is gekozen op de kop van een appartementengebouw, liggend aan het fietspad dat de boskamers doorkruist. De woonkamer legt een verbinding tussen de grondgebonden woningen en de appartementen, maar ook met de omgeving: er is contact met de voorbijgangers die gebruik maken van het fietspad.
